نزدیک به پنج دهه است که نام بهرام بیضایی ادبیات نمایشی، تئاتر و سینمای کشور را تحت تأثیر خود قرار داده است. از سال 51 با فیلم "رگبار" تا سال 87 و آغاز تصویربرداری فیلم "وقتی همه خوابیم"، پرونده‌ای با ده اثر سینمایی را برای این هنرمند رقم زده که همواره یادآور نام‌ها و بازی‌های درخشان هنرمندان تئاتر و سینما هستند.

زهرا شایان‌فر:

نزدیک به پنج دهه است که نام بهرام بیضایی ادبیات نمایشی، تئاتر و سینمای کشور را تحت تأثیر خود قرار داده است. از سال 51 با فیلم "رگبار" تا سال 87 و آغاز تصویربرداری فیلم "وقتی همه خوابیم"، پرونده‌ای با ده اثر سینمایی را برای این هنرمند رقم زده که همواره یادآور نام‌ها و بازی‌های درخشان هنرمندان تئاتر و سینما هستند.
این نویسنده، کارگردان، طراح، تدوین‌گر و... که از 1336 به عنوان نویسنده فعالیت خود را شروع کرد و یکی از ماندگارترین نمایشنامه‌هایش را در همان سال‌ها نوشت،‌ در آغاز دهه 40 اولین تجربه سینمایی‌اش را با فیلمبرداری فیلم هشت میلی‌متری "سیاه و سفید" پشت سر گذاشت و طی سه دهه پا به پای نویسندگی، طراحی و تدوین، آثار جاودانه‌ای در سینما و تئاتر خلق کرد.
نام او بر بیش از 16 اثر سینمایی، 7 اجرای صحنه‌ای، 37 نمایشنامه، 51 فیلم‌نامه و 6 کتاب پژوهشی نشان از فعالیت مستمری دارد که به ظرافت و یکپارچه در دو حوزه سینما و تئاتر پیش رفته است. به راحتی نمی‌توان او را در یکی از دو شاخه هنری تئاتر یا سینما و به طور مجزا از هم تعریف کرد. حتی اگر از رویکردش به زیبایی‌شناسی تصویر، دیالوگ و مفهوم، استرلیزاسیون عناصر، پیکره روایی آثار و به طور کل ویژگی‌های تکنیکی آثارش چشم بپوشیم، با نگاه به سطوح اولیه تولیدات سینمایی‌اش؛ برای مثال کستینگ، ارتباط و اعتماد او به تئاتر را درخواهیم یافت.
بیضایی فیلم "رگبار" را با بازی پرویز فنی‌زاده،‌پروانه معصومی، منوچهر فرید، جمشید لایق، محمدعلی کشاورز، رقیه چهره‌آزاد، عصمت صفوی، حسین کسبیان،‌ حسین محجوب و مهری ودادیان می‌سازد. این نام‌های آشنا که بعدها در سینمای ایران بارها دیده شدند چه نیازی به معرفی سابقه تئاتری خود دارند؟ سه سال بعد با گروه بازیگرانی شبیه به این، فیلم "غریبه و مه" را کارگردانی می‌کند و دو سال بعد با اندک تغییراتی در گروه، فیلم "کلاغ" را می‌سازد.
بعد از پیروزی انقلاب اسلامی بازیگران جدیدی به فهرست گروه کاری بهرام بیضایی افزوده می‌شوند. پیوستن سوسن تسلیمی به جمع بازیگران "چریکه تارا"، "مرگ یزدگرد"، "باشو غریبه کوچک" و "شاید وقتی دیگر" باعث شهرت بازیگری او شد و اگر مهاجرتش نبود شاید همچنان با فیلم‌های بیضایی همراهی می‌کرد. رضا بابک، مهین دیهیم، سیامک اطلسی، منوچهر فرید، رضا فیاضی، مهدی هاشمی، امین تارخ، علیرضا خمسه، کریم اکبری، پرویز پورحسینی، فرخ‌لقا هوشمند، اکبر دودکار، حسین محجوب، داریوش فرهنگ و بسیاری دیگر از جمله بازیگران چهار فیلم یاد شده‌اند.
در آغاز دهه 70 "مسافران" برنده شش سیمرغ بلورین جشنواره بین‌المللی فیلم فجر، ‌تولید می‌شود که هنرمندانی چون جمیله شیخی، مژده شمسایی، مجید مظفری، فاطمه معتمدآریا، ‌جمشید اسماعیل‌خانی، ‌محبوبه بیات، فرخ‌لقا هوشمند، حمید امجد، آتیلا پسیانی، جمشید لایق، عنایت بخشی‌، جهانگیر فروهر، هما روستا، هرمز هدایت، آتش تقی‌پور، شهین علیزاده، فاطمه نقوی، مهتاب نصیرپور، فریبرز عرب‌نیا و علی‌اصغر گرمسیری در آن بازی می‌کنند.
بیضایی پس از "مسافران" فیلم کوتاه "گفتگو در باد" و "سگ کشی" را می‌سازد که باز هم بازیگران تئاتر در آن نقش‌های اصلی را بر عهده دارند. از سال‌های 81 تا 86 سه نمایش روی صحنه می‌برد که جمعی از بازیگران جوان تئاتر در آن حضور می‌یابند و پای ثابت کارهایش می‌شوند. همین افراد در تازه‌ترین فیلم سینمایی این کارگردان نیز حضور دارند. مژده شمسایی، سیدمهرداد ضیائی، افشین هاشمی، هدایت هاشمی، سحر دولت شاهی، حسین محب اهری، حسام نواب صفوی، شقایق فراهانی، امید خوش‌منش، امیرکاوه آهنین جان، بابک بیات، محمد رضایی راد، افشین خورشیدباختری، پانته‌آ پناهی‌ها، مجید مظفری، علیرضا اولیایی و بسیاری دیگر که هر یک به تنهایی، در تئاتر صاحب‌نام و سبک هستند، در "وقتی همه ‌خوابیم" بازی می‌کنند.
تاریخ معاصر تئاتر،‌کمتر هنرمندی را به یاد دارد که عرصه فعالیت خود را به سوی سینما یا تلویزیون گسترش داده باشد اما همچنان ارتباط خود را با تئاتر حفظ کند، بازیگران تئاتر را به کار گیرد و حتی استعدادهای جوان این هنر را به دنیای حرفه‌ای بازیگری معرفی نماید.
انگشت‌شمارند کسانی که دانش، تجربه و فن بازیگری تئاتر را در کنار فن تصویری آثارشان و به عنوان یک عنصر اصلی مورد استفاده قرار می‌دهند.
و همین نکات است که باعث می‌شود بهرام بیضایی؛ ضمن کمتر بودن تعداد آثار نمایشی‌اش نسبت به آثار تصویری، هنرمندی ایستاده بر اریکه تئاتر به حساب آید.